Jakie prawa mają wierzyciele w postępowaniu upadłościowym?

Postępowanie upadłościowe to skomplikowany proces, który ma na celu uregulowanie sytuacji finansowej dłużnika, a jednocześnie zabezpieczenie interesów wierzycieli. Dla wierzycieli, którzy chcą dochodzić swoich roszczeń, znajomość swoich praw i uprawnień jest kluczowa. W niniejszym artykule omawiamy najważniejsze uprawnienia wierzycieli w toku postępowania upadłościowego.

Wbrew powszechnemu przekonaniu, katalog uprawnień posiadanych przez wierzycieli w postępowaniu upadłościowym nie sprowadza się jedynie do zgłoszenia wierzytelności przysługujących im w stosunku do dłużnika – jest on zdecydowanie szerszy.

Wszczęcie postępowania

Podstawowym uprawnieniem wierzyciela, zmierzającym do rozpoczęcia postępowania, jest możliwość złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika. Wniosek wierzyciela zwolniony jest z określonych wymogów formalnych, jednak wierzyciel zobowiązany jest uprawdopodobnić swoją wierzytelność wobec dłużnika.

Złożenie wniosku o upadłość dłużnika może stanowić skuteczny sposób dochodzenia roszczenia przez wierzyciela, a ponadto niesie ze sobą inny, pozytywny dla wierzyciela skutek, w postaci przerwania biegu przedawnienia.

Zgłoszenie wierzytelności

Wierzyciel upadłego, który chce uczestniczyć w postępowaniu upadłościowym, powinien we właściwym terminie zgłosić syndykowi swoją wierzytelność.

Termin na dokonanie zgłoszenia wierzytelności wynosi 30 (trzydzieści) dni i liczy się od dnia ukazania się w Systemie KRZ obwieszczenia o ogłoszeniu upadłości upadłego.

1. Wierzytelności uwzględniane przez syndyka z urzędu
Niektóre wierzytelności, wymienione w punkcie poniżej, syndyk uwzględnia z urzędu. Oznacza to, że nawet jeżeli wierzytelność taka nie zostanie zgłoszona syndykowi, to i tak wierzyciel, któremu ta wierzytelność przysługuje, będzie mógł zostać zaspokojony z masy upadłości i uwzględniony w planie spłaty wierzycieli.

Mimo to warto, aby wierzyciel zgłosił swoją wierzytelność, ponieważ:

• ułatwi to syndykowi identyfikację wierzytelności, które należy uwzględnić z urzędu,
• pozwoli ograniczyć ryzyko, że wierzytelność zostanie omyłkowo pominięta lub niewłaściwie wyliczona.

Jeżeli wierzycielowi przysługują zarówno wierzytelności, które syndyk uwzględnia z urzędu, jak i takie, które wymagają zgłoszenia, wierzyciel powinien dokonać zgłoszenia tych drugich.

2. Rodzaje wierzytelności uwzględnianych z urzędu

• wierzytelności zabezpieczone rzeczowo, tj. wierzytelności zabezpieczone hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym, hipoteką morską lub przez inny wpis w księdze wieczystej lub w rejestrze okrętowym,
• należności ze stosunku pracy,
• roszczenia Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych o zwrot z masy upadłości świadczeń wypłaconych pracownikom upadłego.

Zgłoszenia wierzytelności dokonuje się zasadniczo za pośrednictwem Systemu KRZ, z wyjątkiem wierzycieli wskazanych w art. 216aa ust. 1 p.u. Tacy wierzyciele mogą dokonać zgłoszenia wierzytelności w formie pisemnej na wskazany na 1 stronie niniejszego zawiadomienia adres syndyka.

Zgłoszenie wierzytelności przerywa bieg terminu przedawnienia. Po przerwaniu biegu terminu przedawnienia biegnie on na nowo od dnia następującego po dniu uprawomocnienia się postanowienia o zakończeniu albo umorzeniu postępowania upadłościowego.

W przypadku zgłoszenia wierzytelność po upływie 30 dni od daty obwieszczenia:

• wierzyciel ponosi zryczałtowane koszty postępowania upadłościowego związane z opóźnieniem, nawet jeżeli opóźnienie powstało bez jego winy,
• wyjątek stanowi sytuacja, gdy zgłoszenie wierzytelności po upływie terminu jest wynikiem dokonania przez syndyka korekty deklaracji lub innego tego typu dokumentu obejmującego rozliczenie (art. 235 ust. 1 p.u.).

Powyższe koszty wynoszą równowartość 15% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku w trzecim kwartale roku poprzedniego, ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Syndyk zobowiązuje wierzyciela do wpłaty zryczałtowanych kosztów na rachunek bankowy wskazany przez syndyka w wyznaczonym terminie.

Istotnym z punktu widzenia wierzycieli uprawnieniem, jest także możliwość wpływu na wybór syndyka w postępowaniu upadłościowym. Ustawa przyznaje radzie wierzycieli uprawnienie do odwołania syndyka i wskazania do pełnienia tej funkcji nowej osoby, którą powołuje sąd.

Prawo do skarżenia decyzji syndyka i sądu

Wierzyciele w postępowaniu upadłościowym mają prawo kwestionować decyzje podejmowane przez syndyka lub sąd. W szczególności mogą:

• Zaskarżyć listę wierzytelności

Jeśli wierzyciel nie zgadza się z decyzją syndyka dotyczącą uznania lub odmowy uznania wierzytelności, może wnieść sprzeciw do sądu. Realizując to uprawnienie wierzyciele mogą mieć bezpośredni wpływ na stopień zaspokojenia ich wierzytelności na dalszym etapie postepowania.

• Zaskarżyć czynności syndyka

Wierzyciele mogą zaskarżyć czynności syndyka, jeśli uważają, że naruszają one ich interesy. Syndyk bowiem działa w interesie ogółu wierzycieli i podejmuje działania w taki sposób, aby zaspokojenie wierzycieli osiągnęło możliwie jak najwyższy stopień. Jeżeli przez czynności lub zaniechanie Syndyka prawa wierzycieli zostały naruszone lub zagrożone, wierzyciele mogą wnieść skargę. Przykładem może być sprzedaż składnika majątku dłużnika po zaniżonej wartości.

Tryb składania skargi

Skargę wnosi się do Syndyka za pośrednictwem Systemu KRZ w terminie siedmiu dni od dokonania zakwestionowanej czynności (gdy wierzyciel był przy czynności obecny lub był o jej terminie zawiadomiony) lub powzięcia wiedzy o niej (w pozostałych przypadkach), a skargę na zaniechanie w terminie siedmiu dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się, że czynność miała być dokonana.

Skarga podlega opłacie sądowej w wysokości 30 (trzydzieści) złotych.

Rozpatrywanie skargi przez syndyka

Syndyk może uwzględnić skargę, o czym poinformuje skarżącego, a jeżeli się z nią nie zgadza, przekazuje skargę wraz ze swoim stanowiskiem do rozpoznania sądowi upadłościowemu.

Odwołanie od postanowień sądu

Wierzyciele mają prawo odwołać się od postanowień sądu w zakresie dotyczącym postępowania upadłościowego, takich jak podział masy upadłościowej czy uznanie planu układowego.

Zgromadzenie wierzycieli i rada wierzycieli

Niezależnie od uprawnień przysługujących wierzycielom indywidulanie, wyróżnić należy również te, które mogą być realizowane poprzez specjalne, przewidziane w ustawie organy – zgromadzenie wierzycieli i radę wierzycieli.

Zgromadzenie wierzycieli to kolegialny organ reprezentujący interesy ogółu wierzycieli w sposób bezpośredni. Zgromadzenie wierzycieli odbywa się w trybie przewidzianym w ustawie, zaś rozstrzygnięcia podejmuje w drodze uchwał. Ustawodawca pozostawił otwarty katalog przyczyn jego zwołania – zasadniczo będzie ono potrzebne dla rozstrzygnięcia przez ogół wierzycieli określonych kwestii zaistniałych w toku postępowania. W tym miejscu można wskazać, że zgromadzenie wierzycieli może podejmować́ uchwały m.in. w zakresie wyłączenia mienia z masy upadłości, zobowiązania wierzycieli do wpłacenia zaliczki na koszty postępowania, czy też orzekania o zmianie składu Rady wierzycieli.

Rada wierzycieli stanowi drugi organ przedstawicielski wierzycieli. Rada wierzycieli to organ, który ma na celu reprezentowanie interesów wszystkich wierzycieli w postępowaniu upadłościowym. Nie każdy wierzyciel może być członkiem rady, ale każdy może wnioskować o powołanie rady wierzycieli, jeśli jej utworzenie jest uzasadnione. Rada wierzycieli jako organ nieobligatoryjny, może zostać powołana przez sędziego-komisarza, w tym również na wniosek złożony przez samych wierzycieli. Została ona wyposażona w szereg kompetencji kontrolnych i opiniodawczych.

Uprawnienia rady wierzycieli:

• Udzielanie pomocy syndykowi, kontrolowanie czynności syndyka, badanie stanu funduszów masy upadłości, udzielanie zezwoleń na czynności, które mogą̨ być́ dokonane tylko za zezwoleniem rady wierzycieli.

• Nadzór nad czynnościami syndyka, w tym zatwierdzanie ważnych decyzji, takich jak sprzedaż istotnych składników majątku.
• Prawo do opiniowania i zatwierdzania planu podziału masy upadłościowej.
• Prawo do wnioskowania o zmianę syndyka, jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie, że nie działa w interesie wierzycieli.
• Rada wierzycieli może żądać od upadłego oraz syndyka wyjaśnień́ oraz badać́ księgi i dokumenty dotyczące upadłości w zakresie, w jakim nie narusza to tajemnicy przedsiębiorstwa. Rada wierzycieli może także przedstawiać́ sędziemu – komisarzowi swoje uwagi o działalności syndyka.

Udział w podziale masy upadłościowej

Wierzyciele, których wierzytelności zostały uznane i wpisane na listę wierzytelności, mają prawo do udziału w podziale środków zgromadzonych przez syndyka. Podział ten odbywa się zgodnie z kolejnością wynikającą z kategorii zaspokajania wierzytelności, ustaloną przez prawo upadłościowe. Wierzyciele, którzy zgłosili swoje wierzytelności po terminie, mogą być zaspokajani w dalszej kolejności.

Umorzenie postępowania

W postępowaniu upadłościowym wierzyciele mogą nie tylko mieć wpływ na wszczęcie postępowania, ale również na jego wcześniejsze zakończenie wskutek umorzenia. Sąd bowiem powinien umorzyć postępowanie upadłościowe, jeżeli żądają tego wszyscy wierzyciele, którzy zgłosili swoje wierzytelności.

Postępowanie upadłościowe może być skomplikowane i wymagać znajomości wielu szczegółowych przepisów. Jeśli masz pytania dotyczące swoich praw w postępowaniu upadłościowym, potrzebujesz wsparcia w zgłoszeniu wierzytelności, chcesz zaskarżyć decyzję syndyka lub sądu, albo zastanawiasz się nad możliwością powołania rady wierzycieli, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią.